[1] Σύλλας: Νομίζω, Φουνδάνε, ότι καλά κά-
νουν οι ζωγράφοι, που εξετάζουν τα έργα τους
ξανά και ξανά πριν από την ολοκλήρωσή τους.
Γιατί, κοιτώντας τα από απόσταση, τα αξιο-
λογούν εκ νέου παρατηρώντας κάθε λεπτομέ-
ρεια, την οποία κρύβει το συνεχές κοίταγμα και
η συνήθεια. Επειδή λοιπόν δεν είναι δυνατόν
ο κάθε άνθρωπος να παρατηρεί τον εαυτό του
αποστασιοποιημένα, αποφεύγοντας την αίσθηση
της συνέχειας, κάτι που, κατά κύριο λόγο, κά-
νει τον καθέναν χειρότερο κριτή του εαυτού του
παρά των άλλων ανθρώπων, εναλλακτικά, θα
μπορούσε να προτρέπει τους φίλους του να τον
παρατηρούν, και το ίδιο να κάνει και εκείνος
σε αυτούς, όχι για να μάθει αν γέρασε ξαφνικά
ή αν το σώμα του βελτιώθηκε ή χειροτέρεψε,
αλλά αν η συμπεριφορά του και ο χαρακτήρας
του έχουν κερδίσει κάτι καλό ή έχουν χάσει κάτι
κακό στο πέρασμα του χρόνου.
Εγώ λοιπόν, ερχόμενος στη Ρώμη μετά από έναν
χρόνο, κι έπειτα από πέντε μήνες που είμαστε
μαζί, νομίζω ότι είναι αξιοθαύμαστο το πόσο
έχουν αυξηθεί οι αρετές σου, και, γνωρίζοντας
την τάση σου να οργίζεσαι, το πόσο έχεις γίνει
πράος και συνετός. Και γι’ αυτό, μου έρχεται να
φωνάξω με την ψυχή μου: «Ω, τι καλά! Πόσο
πολύ έχεις μαλακώσει!».
Αυτή όμως η μαλακότητα δεν είναι τεμπελιά
ούτε αδυναμία αλλά, όπως ακριβώς η καλοδου-
λεμένη γη, δείχνει πως απέκτησες ισορροπία
και παραγωγικό βάθος στις πράξεις σου, αντί
εκείνης της ορμής και της οξυθυμίας. Γι’ αυτό
και είναι φανερό ότι οι ηθικές σου αρετές δεν
ατονούν, λόγω της ηλικίας σου ή τυχαία, αλλά
συντηρούνται από κάποιες χρήσιμες συμβουλές.
Αν και, για να σου πω την αλήθεια, όταν ο
φίλος μας ο Έρωτας μου τα είπε αυτά, μου γέν-
νησε την υποψία ότι φανέρωνε όχι τις δικές σου
ιδιότητες αλλά αυτές που πρέπει να έχουν οι
καλοί και έντιμοι άντρες, παρ’ όλο που, όπως
γνωρίζεις, σε καμία περίπτωση δεν κρύβει τη
γνώμη του για να κάνει χάρη σε κάποιον. Αλλά
τώρα, αφού εκείνος δεν υπάρχει πιθανότητα να
ψεύδεται κι αφού μας δίνει χρόνο το ταξίδι, μί-
λησέ μου αναλυτικά για όλα αυτά που εφάρμο-
σες και μοιάζουν με θεραπεία, ώστε η ψυχή σου
να γίνει τόσο υπάκουη και τρυφερή, τόσο ήρεμη
και πειθαρχημένη στη λογική.
Φουνδάνος: Λοιπόν, πολυαγαπημένε μου Σύλ-
λα, δεν σκέφτεσαι μήπως κι εσύ ο ίδιος, λόγω
της φιλίας και της αγάπης μας, παραβλέπεις
κάτι από τον χαρακτήρα μου; Γιατί συχνά ο
Έρωτας δεν έχει την ικανότητα να περιορίσει
τον θυμό του στην Ομηρική περιοχή, και καθώς
εκείνος γίνεται πιο σκληρός εξαιτίας του μίσους
του για το κακό, είναι λογικό εγώ να φαίνομαι
πιο ήρεμος, όπως παίρνουν τη θέση των υψηλών
τόνων οι χαμηλοί τόνοι στις εναλλαγές της μου-
σικής κλίμακας.
Σύλλας: Φουνδάνε, αυτά είναι άσχετα. Κάνε
μου τη χάρη και πες αυτό που ζήτησα.
Φουνδάνος: [2] Από όσα έχει πει ο φιλόσοφος
Μουσώνιος, ένα δεν πρέπει να ξεχάσουμε, Σύλ-
λα, ότι όσοι θέλουν να σωθούν πρέπει να ακο-
λουθούν συνέχεια στη ζωή τους κάποια θερα-
πεία. Γιατί, νομίζω πως το φάρμακο για την
τρέλα δεν πρέπει να διώχνει και τη λογική του
θεραπευόμενου, αφού είναι απαραίτητη στην
ψυχή, για να συγκρατεί και να προστατεύει τις
αποφάσεις.
Η δύναμη της λογικής δεν μοιάζει με τα φάρ-
μακα αλλά με την υγιεινή διατροφή, που δημι-
ουργεί ακμαιότητα σε όσους γίνεται συνήθεια.
Από την άλλη, οι προτροπές και οι συμβουλές
για την αντιμετώπιση έντονων και διογκωμέ-
νων συναισθημάτων έχουν μικρή επιτυχία και
διαφέρουν ελάχιστα από τις αρωματικές ουσίες,
οι οποίες βοηθούν τον επιληπτικό να συνέλθει
από την κρίση αλλά δεν τον απαλλάσσει από την
ασθένεια. Κι ενώ τα άλλα πάθη, ακόμη κι όταν
βρίσκονται στην ακμή τους, κάπως υποχωρούν
και επιτρέπουν στη λογική που έρχεται απ’ έξω
να βοηθήσει την ψυχή, αντιθέτως ο θυμός, όπως
λέει ο Μελάνθιος, «κάνει φοβερά πράγματα
όταν κατακλύσει το μυαλό» κι αφού εξορίσει
και αποκλείσει τελείως τη λογική, όπως ακρι-
βώς αυτοί που βάζουν φωτιά και καίγονται μαζί
με τα σπίτια τους, γεμίζει τα πάντα μέσα μας
με καπνό, ταραχή και θόρυβο, με αποτέλεσμα
η ψυχή ούτε να βλέπει ούτε να ακούει αυτά που
ωφελούν.
Γι’ αυτόν τον λόγο, εγκαταλελειμμένο πλοίο τον
χειμώνα στο πέλαγος, πιο εύκολα θα βρει ξένο
κυβερνήτη να το αναλάβει, απ’ ό,τι άνθρωπος
που κλυδωνίζεται από θυμό και οργή θα δεχτεί
ξένη συμβουλή, εκτός κι αν έχει προετοιμάσει
τη δική του λογική να τη δεχτεί. Αλλά, όπως
αυτοί που αναμένουν πολιορκία συγκεντρώνουν
και κρατούν όσα είναι χρήσιμα γιατί έχουν χά-
σει τις ελπίδες τους για εξωτερική βοήθεια, με
τον ίδιο ακριβώς τρόπο πρέπει να μεταφέρουμε
μέσα στην ψυχή, ενάντια στον θυμό, κάθε βοή-
θεια που παίρνουμε από τη φιλοσοφία, γιατί δεν
μπορούμε εύκολα να την εισάγουμε τη στιγμή
που τη χρειαζόμαστε.