1 Γενικό πλαίσιο της διαμόρφωσης του ζητήματος
1.1 Περί της σλαβομακεδονικής εθνικής ταυτότητας
Οι σημερινοί Σλαβομακεδόνες είναι βασικά απόγονοι των πρώτων Σλάβων που εισέβαλαν στη Βαλκανική τον 6ο και 7ο αι. μ.Χ., κυριάρχησαν, και αφομοίωσαν τους ντόπιους πληθυσμούς, και αποτέλεσαν συνιστώσα του βουλγαρικού κράτους, όταν αυτό ιδρύθηκε τον 7ο αι. μ.Χ. από εισβολείς που υπέταξαν τις σλαβικές
φυλές. Τα εδάφη της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας αποτελούσαν βασικό πυρήνα της πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, και η Αχρίδα υπήρξε μεγάλο πολιτιστικό κέντρο και πρωτεύουσά της. Το βυζαντινό «Θέμα Βουλγαρίας», μετά την κατάκτηση από το Βασίλειο το Β’, περιλάμβανε όλη τη σημερινή
έκταση της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, και είχε πρωτεύουσα τα Σκόπια. Σύμφωνα με πολλές πηγές, πριν την εμφάνιση της έννοιας σλαβομακεδονικού έθνους τον 19ο αι. (και της ακόλουθης διεκδίκησης ταυτότητας που σχετίζεται με την Aρχαία Μακεδονία), οι κάτοικοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους Βουλγάρους, ενώ η διαμόρφωση της γλώσσας τους (μιας από τις διαλέκτους της
βουλγαρικής) σε ξεχωριστή γλώσσα, φαίνεται ότι έγινε με συστηματικό τρόπο στο πρώτο μισό του 20ου αι. Οι παρεμβάσεις περιέλαβαν και τα επώνυμα των κατοίκων, όπου στις βουλγαρικές καταλήξεις -ov, -ev κ.λπ., προστέθηκε, χωρίς αυτό να επιβληθεί, το –ski (αρχικά με αφαίρεση του “v”), με στόχο την εντύπωση διαφοροποίησης. Η Βουλγαρία, σε κάθε περίπτωση, δεν έπαψε να
διεκδικεί ιστορικά δικαιώματα, και ενσωμάτωσε το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών αυτών κατά τη διάρκεια και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, για να τα χάσει στη συνέχεια. Προφανώς υπάρχουν διιστάμενες απόψεις μεταξύ Σλαβομακεδόνων και Βουλγάρων ιστορικών για τις πηγές του έθνους, με τους πολλούς από τους πρώτους να ισχυρίζονται ότι υπήρχε διαφορά μεταξύ των λαών από την αρχή, και η πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία ήταν στην πραγματικότητα «(σλαβο)μακεδονική». Συνεπώς, όσον αφορά τους Βουλγάρους, υφίσταται θέση περί απώλειας ιστορικού χώρου, διαφοροποίησης μέρους του λαού, αλλά και διαστρέβλωσης της ιστορίας τους, από την ίδια την ύπαρξη και τους ισχυρισμούς του γειτονικού κράτους.
Η χώρα τους πάντως, έχει κρατήσει διαχρονικά μια ιδιαίτερη στάση, χωρίς πραγματικές διαφωνίες για το θέμα του ονόματος και, αν και κατά καιρούς εξέφρασε επιφυλάξεις, δεν έχει προσπαθήσει να παρέμβει ουσιαστικά κατά τη διάρκεια της διένεξης και των σχετικών διαπραγματεύσεων μεταξύ της χώρας
μας και του γειτονικού κράτους.
1.2 Σύντομη ιστορική αναδρομή
1.2.1 Ιστορική Μακεδονία και Σλαβομακεδόνες: δεδομένα μέχρι τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας
Το αρχαίο μακεδονικό κράτος, μέχρι και την εποχή του Φιλίππου Β’, ταυτιζόταν σε μεγάλο βαθμό με τη σημερινή ελληνική Μακεδονία (το έδαφος της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας αντιστοιχεί περίπου στην Αρχαία Παιονία). Οι κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, και η κατανομή μεταξύ των διαδόχων, προφανώς μετέβαλαν δραστικά τα όρια της μακεδονικής επικράτειας. Ο όρος «Μακεδονία» άρχισε να αποσυνδέεται από κάποια κρατική οντότητα, ήδη από τους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν χρησιμοποιείτο για να περιγράψει μια ευρύτερη περιοχή, ενώ το βυζαντινό «Θέμα Μακεδονίας» - από τον 9ου μ.Χ. αιώνα - αντιστοιχούσε στη σημερινή Θράκη και Νότια Βουλγαρία. Από αυτό πήρε και το όνομά της η Μακεδονική Δυναστεία Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, εντελώς άσχετη με οτιδήποτε θα θεωρούσαμε πραγματικά
«μακεδονικό» - κάτι που, πάντως, δεν εμπόδισε κάποιους Σλαβομακεδόνες να επιδιώξουν να σφετερισθούν και αυτό το ιστορικό δεδομένο, όπως θα δούμε παρακάτω. Τους αιώνες της οθωμανικής κυριαρχίας, το όνομα φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό είχε ξεχασθεί από τους κατοίκους της περιοχής. Εμφανίζεται,
όμως, σε ευρωπαϊκούς χάρτες της εποχής, με γεωγραφικές αναφορές που αποτελούν ενδιαφέρον πεδίο μελέτης. Στους χάρτες αυτούς, είτε γίνεται αναφορά στις «αρχαίες χώρες» (με χρήση και ονομάτων όπως «Παιονία», «Δαρδανία», «Ιλλυρία»
κ.λπ.), οπότε είναι λογικό ότι τα γεωγραφικά όρια αντλούνται από την εικόνα των αντίστοιχων ορίων σε αρχαίους χρόνους, είτε γίνεται σαφής αναφορά στα ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οπότε υπήρχε κάποια αντανάκλαση των τότε δεδομένων. Εξετάζοντας εκατοντάδες χάρτες, εκδοθέντες από τον
16ο μέχρι και τα μέσα του 18ου αι., δεν έχω βρει ούτε μία περίπτωση όπου ο ιστορικός χώρος με το όνομα «Μακεδονία» επεκτείνεται προς το Βορρά, ώστε να περιλαμβάνει και τη σημερινή Βόρεια Μακεδονία.