Πρόλογος
Η κλιματική κρίση αποτελεί στη σημερινή εποχή του ανθρωπόκαινου μια σοβαρή παγκόσμια απειλή που προκαλεί σημαντικές καταστροφές στις αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες χώρες. Οι ποικίλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες προκαλούν την επίταση της με αποτέλεσμα η μέση θερμοκρασία στο πλανήτη στα τέλη του 21ου αιώνα να εκτιμάται ότι θα είναι υψηλότερη κατά λίγους βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την αντίστοιχη μέση θερμοκρασία την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα. Η παγκόσμια κοινότητα προσπαθώντας να αμβλύνει τις επικείμενες καταστροφές που θα προέλθουν από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στη γη, ιδιαίτερα μετά τη συμφωνία που επετεύχθη στη παγκόσμια σύνοδο για το κλίμα το 2015 στο Παρίσι, προωθεί μία δέσμη μέτρων και πολιτικών που στοχεύουν στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής αλλά και στη προσαρμογή των σύγχρονων κοινωνιών σε αυτήν. Ένας σημαντικός πυλώνας των πολιτικών για την άμβλυνση της αποτελεί η υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων στη παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές. Οι ενεργειακές ανάγκες της Κρήτης σήμερα καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό με ορυκτά καύσιμα. Για διάφορους λόγους οι άφθονοι ενεργειακοί πόροι του νησιού όπως η ηλιακή ενέργεια, η αιολική ενέργεια και η βιομάζα δεν αξιοποιούνται στο βαθμό που θα έπρεπε. Αυτό φαίνεται να αλλάζει τα προσεχή χρόνια καθώς ολοκληρώνεται το έργο της διασύνδεσης του ηλεκτρικού δικτύου της Κρήτης με το αντίστοιχο της ηπειρωτικής χώρας που θα επιτρέψει την δημιουργία νέων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο νησί.
Τα κείμενα του τόμου αυτού έχουν σαν σκοπό να ενημερώσουν και να προβληματίσουν τον αναγνώστη προσφέροντας “τροφή για σκέψη”. Αφ’ ενός μεν να τον ενημερώσουν για ορισμένες φιλικές στο περιβάλλον ενεργειακές τεχνολογίες οι οποίες μπορούν να διευκολύνουν την πράσινη ενεργειακή μετάβαση της Κρήτης ενώ θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν και σε άλλες γεωγραφικές ενότητες. Επιπρόσθετα να τον ενημερώσουν για διάφορα θέματα που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τη καθημερινότητα του και έχουν διεξοδικά αναλυθεί από διεθνείς οργανισμούς κύρους όπως ο ΟΗΕ κ.α. Αφ’ ετέρου δε
να του προσφέρουν τροφή για σκέψη σχετικά με τη δυνατότητα της τεχνολογίας να δώσει εποικοδομητικές λύσεις σε σοβαρές προκλήσεις πλανητικών διαστάσεων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι κοινωνίες μας μεταξύ των οποίων και η κλιματική κρίση. Η σωστή αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων αποτελεί μέρος της επίλυσης των σύγχρονων οικολογικών προκλήσεων της εποχής του ανθρωπόκαινου αλλά χρειάζονται να γίνουν πολύ περισσότερα για την επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών τα οποία ξεφεύγουν από το πεδίο της τεχνολογίας και άπτονται παράλληλα των πεδίων της πολιτικής, της οικονομίας, της ηθικής και της κοινωνιολογίας.
Τα περισσότερα κείμενα του τόμου αυτού έχουν δημοσιευθεί τη περίοδο 2022-2024 στην εφημερίδα “Χανιώτικα Νέα“ ενώ ορισμένα σε ηλεκτρονικά μέσα ευρείας αναγνωσιμότητας. Ελπίζω ότι τα δοκίμια αυτά θα είναι χρήσιμα στους αναγνώστες συμβάλλοντας στη πληρέστερη ενημέρωση και το προβληματισμό τους για ορισμένες πτυχές των σύγχρονων αειφορικών τεχνολογιών οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη ποιότητα της ζωής και την ευημερία στο πλανήτη.
Χανιά 20/8/2024
Γιάννης Βουρδουμπάς
Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ,
M.Sc., Loughborough University of Technology, England,
Ph.D., Hull University, England
Εισαγωγή
Η κλιματική κρίση αποτελεί σήμερα ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη. Σύμφωνα με τις αναφορές ειδικών επιστημόνων και διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ, οι κλιματικές συνθήκες στο πλανήτη τις προσεχείς δεκαετίες θα είναι τελείως διαφορετικές και αφιλόξενες από εκείνες που υπήρχαν τα τελευταία 10.000 χρόνια και επέτρεψαν στο homo sapiens να εξελιχθεί μέχρι σήμερα.
Τα περισσότερα από τα 29 δοκίμια που περιλαμβάνονται στο τόμο αυτό διερευνούν διάφορα θέματα που μεταξύ άλλων σχετίζονται με τη κλιματική κρίση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις φιλικές στο περιβάλλον ενεργειακές τεχνολογίες και τις εφαρμογές τους σε γεωργικές και τουριστικές δραστηριότητες καθώς και στα κτίρια με αναφορά τη Κρήτη. Είναι ευνόητο ότι τα κείμενα αυτά θα μπορούσαν να αναφέρονται και σε άλλες γεωγραφικές ενότητες που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τη Κρήτη. Ορισμένα δοκίμια αναφέρονται σε θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος σχολιάζοντας την έκθεση του ΟΗΕ για την ανθρώπινη ανάπτυξη και την ανθρώπινη ευτυχία, τα πορίσματα της διεθνούς συνόδου στο Νταβός της Ελβετίας, την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού στη Κρήτη αλλά και στη σχέση κλιματικής κρίσης και παχυσαρκίας.
Τα πρώτα 23 κείμενα έχουν δημοσιευθεί τα τελευταία δύο χρόνια στη καθημερινή, μεγάλης κυκλοφορίας, τοπική εφημερίδα “Χανιώτικα Νέα” και παρουσιάζονται με τη σειρά δημοσίευσης τους. Τα τελευταία τέσσερα κείμενα έχουν δημοσιευθεί στον ηλεκτρονικό τύπο ενώ δύο από αυτά είναι μέχρι σήμερα αδημοσίευτα. Πολλά από τα άρθρα του τόμου αυτού προέρχονται από επιστημονικά κείμενα του γράφοντος δημοσιευμένα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά τα οποία έχουν εκλαϊκευτεί, στο βαθμό που αυτό ήταν εφικτό, ούτως ώστε να είναι κατανοητά από κάποιο μη ειδικό.
Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να είναι χρήσιμο σε όσους ενδιαφέρονται για τις πολιτικές που σχετίζονται με τη πράσινη ενεργειακή μετάβαση της χώρας και το μηδενισμό των καθαρών εκπομπών άνθρακα με ορίζοντα το 2050 σύμφωνα με τους στόχους της διεθνούς συμφωνίας για το κλίμα που υπογράφτηκε το 2015 στο Παρίσι.
Τα δοκίμια αυτά ελπίζω να φανούν χρήσιμα σε όσους ανησυχούν και
στοχάζονται για τη κλιματική κρίση που είναι πλέον ορατή σε όλους μας και
επηρεάζει τις πλούσιες, τις αναπτυσσόμενες και τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα σε όσους προβληματίζονται με τα μέτρα
που λαμβάνονται για το μετριασμό και τη προσαρμογή στη κλιματική κρίση και
αντιλαμβάνονται ότι είναι πολύ πιθανό να κληρονομήσουμε στους απογόνους
μας ένα υποβαθμισμένο πλανήτη όπου η ζωή τα προσεχή χρόνια θα είναι
αρκετά διαφορετική, και ίσως πιο δύσκολη, από τη σημερινή. Μεταξύ αυτών
περιλαμβάνονται δημόσιοι φορείς, η τοπική αυτοδιοίκηση, μη κυβερνητικοί
οργανισμοί, εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών κ.α. Τα κείμενα του
τόμου αυτού θα μπορούσαν επίσης να είναι χρήσιμα σε κάθε ενεργό πολίτη
καθώς αναφέρονται σε ποικίλα θέματα τα οποία απασχολούν σήμερα τη κοι-
νωνία μας και επηρεάζουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τη ζωή και την
ευημερία όλων μας.
1. Κλιματική κρίση και τουριστική βιομηχανία
Η τουριστική βιομηχανία αποτελεί σήμερα μια σημαντική βιομηχανία της χώρας με σημαντική συμβολή στη δημιουργία απασχόλησης και πλούτου ιδιαίτερα στα νησιά. Καθώς η αλλαγή του κλίματος είναι πλέον εμφανής και στους μη ειδικούς ο προβληματισμός για τις επιπτώσεις της στη τουριστική βιομηχανία είναι έντονος. Η κλιματική κρίση και η τουριστική βιομηχανία αλληλοεπηρεάζονται και αλληλο-εξαρτώνται. Αφ’ ενός μεν η τουριστική βιομηχανία συμβάλλει στη κλιματική κρίση – υπολογίζεται ότι η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία είναι υπεύθυνη για περίπου 5% - 6% των εκπομπών άνθρακα στο πλανήτη – αφ’ ετέρου δε η κλιματική κρίση αλλάζοντας τις κλιματολογικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, βροχοπτώσεις, ξηρασία κ.α.) έχει σημαντική επίδραση στην ελκυστικότητα διαφόρων τουριστικών προορισμών και έχει δυσμενείς επιπτώσεις για τη χώρα μας. Η προκαλούμενη δε αλλοίωση των ευαίσθητων μεσογειακών οικοσυστημάτων (πυρκαγιές, μείωση της βιοποικιλότητας, κ.α.) καθώς και η σταδιακή αύξηση της στάθμης των θαλασσών και η υποβάθμιση των ακτών μεταβάλει το περιβάλλον που ελκύει τους επισκέπτες στην Ελλάδα. Συνεπώς οι εμπλεκόμενοι στη τουριστική βιομηχανία συμπεριλαμβανομένων των ξενοδοχείων και των άλλων τουριστικών καταλυμάτων, θα πρέπει να επιδιώξουν τη πράσινη ενεργειακή τους μετάβαση για να συμβάλλουν στην άμβλυνση της κλιματικής κρίσης αλλά και της αναγκαίας προσαρμογής τους σε αυτή.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με:
Α) Νομοθετικούς κανονισμούς οι οποίοι θα επιβάλλουν την ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση των τουριστικών καταλυμάτων κ.α.,
Β) Με ελκυστικά χρηματοδοτικά κίνητρα που προσφέρει η πολιτεία για τη πράσινη αναβάθμιση των ξενοδοχείων,
Γ) Τις επιλογές των περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων τουριστών οι οποίοι επιλέγουν για τις διακοπές τους ξενοδοχεία με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα,
Δ) Τη προώθηση εκείνων των τουριστικών καταλυμάτων που λειτουργούν
με οικολογική ευαισθησία ελαχιστοποιώντας τη περιβαλλοντική τους
όχληση.
Η πράσινη ενεργειακή μετάβαση των ξενοδοχείων διευκολύνεται
με:
Α) Τη χρήση τεχνικών εξοικονόμησης ενέργειας,
Β) Τη χρήση της ηλιακής ενέργειας που αφθονεί στη χώρα μας για τη παρα-
γωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας δεδομένου ότι οι τεχνολογίες της
είναι ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικά συμφέρουσες,
Γ) Τη χρήση συστημάτων υψηλής ενεργειακής απόδοσης όπως αντλιών θερ-
μότητας για τη παραγωγή θέρμανσης και ψύξης,
Δ) Την αγορά “πράσινης ενέργειας” από εξωτερικούς παρόχους ή τη συμμε-
τοχή τους σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς που παράγουν ενέργεια από
ανανεώσιμες πηγές,
E) Την ευαισθητοποίηση του προσωπικού τους και των πελατών τους σε
θέματα οικολογικής συμπεριφοράς στο ξενοδοχείο,
ΣΤ) Την αντιστάθμιση των ανθρακούχων εκπομπών τους με τους υπάρχο-
ντες μηχανισμούς αντιστάθμισης.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα τουριστικά καταλύματα
κατά την ενεργειακή τους μετάβαση περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
Α) Την έλλειψη οικονομικών πόρων που απαιτούνται για τη πραγματοποίη-
ση των αναγκαίων επενδύσεων,
Β) Τους περιορισμούς που προέρχονται από το τρόπο κατασκευής των του-
ριστικών καταλυμάτων (έλλειψη κατάλληλων χώρων για την εγκατάσταση
πράσινων ενεργειακών συστημάτων, κ.α.),
Γ) Την υπάρχουσα χρονοβόρα γραφειοκρατία για λήψη των απαιτούμενων
αδειών, κ.α.
Δ) Την έλλειψη εξειδικευμένων τεχνικών για την εγκατάσταση και λειτουργία
των αναγκαίων ενεργειακών συστημάτων.