Ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι (1893-1930) κατέχει τη μοναδική ιδιότητα να είναι εξέχον εκπρόσωπος του Ρωσικού Φουτουρισμού και κορυφαίος ποιητής της επανάστασης συνδέοντας το φουτουρισμό με τη διαφορετικότητα και τις διαρκείς αλλαγές της ζωής. Γράφει «φωνάζοντας» στο γνωστό του ποίημα ¨Σύννεφο με παντελόνια¨
¨Τη σκέψη σας που νείρεται πάνω στο πλαδαρό μυαλό σας σάμπως ξυγκόθρεφτος λακές σ’ ένα ντιβάνι λυγδιασμένο, εγώ θα την τσιγκλάω… ..Εσείς οι αβροί!..Επάνω στα βιολιά ξαπλώνετε τον έρωτα. Επάνω στα ταμπούρλα ο άξεστος τον έρωτα ξαπλώνει… .. Θέλετε, θάμαι ακέριος όλο κρέας, λυσσασμένος, — κι αλλάζοντας απόχρωση σαν ουρανός — θέλετε , θάμαι η άχραντη ευγένεια — όχι άντρας πιά, μα σύγνεφο με παντελόνια..¨
Είναι άγνωστο αν ο Karl Popper (1902-1984), ο φιλόσοφος της σύγχρονης επιστήμης, γνώριζε το ποίημά του Μαγιακόφσκι και αν εμπνεύστηκε από αυτό, αλλά αφαιρετικά και αλληγορικά διαίρεσε τον κόσμο σε δύο κατηγορίες: ρολόγια και σύννεφα. Τα ρολόγια είναι τακτοποιημένα και συστήματα που μπορούν να κατανοηθούν, ελεγχθούν και προβλεφθούν. Τα σύννεφα είναι ένα επιστημολογικό χάος, "εξαιρετικά ακανόνιστα, ατάσθαλα και περισσότερο ή λιγότερο απρόβλεπτα". Το λάθος της σύγχρονης επιστήμης είναι να προσποιούμαστε ότι όλα είναι ένα ρολόι, γι 'αυτό παρασυρόμαστε, συνεχώς από τις ψευδείς υποσχέσεις του εγκεφάλου και των γονιδιακών κληρονομικών αλληλουχιών. Θέλουμε να πιστέψουμε ότι θα καταλάβουμε τη φύση των πραγμάτων, αν βρούμε το ακριβές σωστό εργαλείο για να μειώσουμε τις διασυνδέσεις τους. Αλλά αυτή η προσέγγιση είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Ζούμε σε ένα σύμπαν όχι ρολογιών αλλά σύννεφων.
Προφανώς, η αβεβαιότητα ή το «χάος» στην οικονομική δραστηριότητα αντιπροσωπεύει μια δυσάρεστη κατάσταση πραγμάτων για τον κάθε επιχειρηματία. Η παρουσία του, καθιστά σχεδόν αδύνατη την πρόβλεψη και οι διορθώσεις που βασίζονται στην αυξημένη ακρίβεια μέτρησης των αρχικών συνθηκών και στη μείωση των υπολογιστικών σφαλμάτων λίγο βοηθούν στην πράξη, καθώς ο εκθετικός ρυθμός διάδοσης σφαλμάτων απαιτεί τεράστιο κόστος ώστε να επιτευχθεί μια οριακή μόνο επέκταση του ορίζοντα πρόβλεψης. Εκτός αυτού με τα διαθέσιμα εργαλεία ανάλυσης και αξιολόγησης έχει φανεί αδύνατο μέχρι σήμερα να βρεθούν αποδείξεις ότι οι μη γραμμικότητες στην οικονομική ζωή προκαλούνται από χαοτικές εξαρτήσεις.
Η διερεύνηση του χάους στα οικονομικά έχει επομένως επηρεαστεί από την υψηλή τεχνική δυσκολία και το υψηλό κόστος αναζήτησης του «άγιου δισκοπότηρου» της οικονομικής ανάλυσης στα παραδοσιακά «μονοπάτια», ενώ θα μπορούσε κανείς να εξερευνήσει με μεγαλύτερη επιτυχία άλλες παραλλαγές μη γραμμικής δυναμικής που μπορούν να βελτιώσουν την προβλεψιμότητα.
Η ιστορία της έρευνας για το χάος στην οικονομική ζωή, στο χρονικό διάστημα μεταξύ της ενθουσιώδους έναρξης της πριν μερικές δεκάδες χρόνια και της σημερινής ατονίας της, υποδηλώνει ότι οι οικονομολόγοι έχουν επιλέξει σε μεγάλο βαθμό να στραφούν σε μια λιγότερο ενοχλητική ερευνητική ατζέντα.
Τα παραπάνω – αν και τους αφορούν άμεσα - είναι «ψιλά γράμματα» για τους περισσότερους πολύ μικρούς, μικρούς και μεσαίους επιχειρηματίες που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία στην Ελλάδα και στη Κύπρο και οι οποίοι ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων τους και πιο άμεσα και απτά αποτελέσματα. Το θέμα όμως είναι ότι συνήθως ξεχωρίζουν αυτοί που δίνουν σημασία και στα «ψιλά γράμματα», γιατί ο «διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες»
Τα επιχειρηματικά συστήματα αναφέρονται στις διάφορες δομές, διαδικασίες και θεσμούς που υποστηρίζουν και προάγουν την επιχειρηματικότητα σε μια δεδομένη περίπτωση, είτε αυτή είναι επιχείρηση, περιοχή, χώρα ή η παγκόσμια οικονομία. Αυτά τα συστήματα περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνητικών πολιτικών, της διαθεσιμότητας κεφαλαίων εκκίνησης, της εκπαίδευσης, της δικτύωσης και των νομικών πλαισίων. Σημαντική πτυχή τους επίσης είναι οι πολιτισμικές στάσεις απέναντι στην επιχειρηματικότητα, που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση τους. Σε κοινωνίες όπου η ανάληψη κινδύνων και η καινοτομία φημίζονται, οι επιχειρηματίες είναι πιο πιθανό να επιτύχουν και να υποστηριχθούν. Συνολικά, η ισχύς και η αποτελεσματικότητα ενός επιχειρηματικού συστήματος εξαρτώνται από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση διαφόρων παραγόντων. Όμως «Ποτέ δεν αλλάζεις τα πράγματα πολεμώντας την υπάρχουσα κατάσταση. Αν θες να αλλάξεις κάτι, φτιάξε ένα νέο σύστημα που θα κάνει το υπάρχον σύστημα ξεπερασμένο»
Ένα γενικό πλαίσιο για να αναπτύξετε ένα επιχειρηματικό σύστημα οποιουδήποτε είδους, μπορεί να είναι το ακόλουθο:
Προσδιορίστε το υποκείμενο της επιχειρηματικής δραστηριότητας: Μόνος σας ή με συνεργάτες; Ερευνήστε διάφορους τομείς της κοινωνίας, όπου μπορούν να υπάρχουν πιθανοί συνεργάτες με αξιόπιστες επιχειρηματικές ιδέες.
Ενθαρύνετε τη προσπάθεια: Ενθαρρύνετε τους πιθανούς συνεργάτες / συνεταίρους / επιχειρηματίες παρέχοντάς τους κίνητρα και πόρους. Μπορούν επίσης να αξιοποιηθούν ότι φορολογικά κίνητρα και επιχορηγήσεις προσφέρονται σε μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις.
Γνωρίστε τις τάσεις της αγοράς: Ερευνήστε ξανά και ξανά για να κατακτήσετε τη «καλή γνώση των τάσεων της αγοράς», ώστε να μπορέσετε να λάβετε τις σωστές επενδυτικές αποφάσεις. Κατανοήστε τη λειτουργία του κλάδου αλλά και της της συμπεριφοράς των καταναλωτών.
Επενδύστε στην εξειδίκευση: Τα στελέχη και το προσωπικό σας θα πρέπει να έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση και δεξιότητες. Η προσφορά υψηλότερων αμοιβών για να τους προσλάβετε και κρατήσετε εντάσσεται επίσης στο κόστος της επένδυσής σας.
Αναζητήστε ευκαιρίες δικτύωσης: Η δημιουργία δικτύων και συνεργασιών με άλλες επιχειρήσεις στους τομείς της έρευνας, τεχνολογιών, συνεργειών, ποιότητας, διάθεσης κλπ. είναι απαραίτητη.
Αξιοποιήστε προγράμματα επώασης και επιτάχυνσης: Επιλέξτε αυτά που παρέχουν διαφορετικούς τύπους υποστήριξης, συμπ. της καθοδήγησης, της πρόσβασης σε κεφάλαιο, της τεχνικής υποστήριξης και άλλων πόρων για τον εμπλουτισμό / διαφοροποίηση των προϊόντων / υπηρεσιών σας.
Βρείτε πρόσβαση στη χρηματοδότηση: Αναζητήστε πρόσβαση στη χρηματοδότηση για μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις, καθώς μπορεί να είναι δύσκολη η εξασφάλιση δανείων από παραδοσιακές τράπεζες.
Αντιμετωπίστε τη γραφειοκρατία: Η γραφειοκρατία μπορεί να επιβραδύνει σημαντικά την έναρξη του σχεδίου σας. Απαιτήστε τα δικαιώματά σας με συνέπεια και επιμονή.
Αξιοποιήστε καινοτομίες: Βρείτε καινοτόμες και δημιουργικές ιδέες σε όλο το πλαίσιο των επιχειρηματικών διαδικασιών από την έρευνα μέχρι τη διάθεση των προϊόντων.
Αξιολογήστε και παρακολουθήστε την πρόοδο σας: Παρακολουθήστε, αξιολογήστε συνολικά και ειδικά και διορθώστε τα ποσοστά αστοχιών.
Οι παρούσες σημειώσεις είναι γραμμένες από τη σκοπιά της πρακτικής εμπειρίας δεκάδων χρόνων συμβουλευτικής υποστήριξης (για θέματα στρατηγικής, οικονομικής διαχείρισης και οικονομοτεχνικών μελετών καθώς και επικοινωνίας) σε ντόπιους και ξένους πελάτες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέων. Δεν σκοπεύουμε να «ξαναανακαλύψουμε το τροχό». Αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία αλλά και προγράμματα εκπαίδευσης στα σχετικά θέματα. Από την άλλη μεριά όμως ο χρόνος του σύγχρονου επιχειρηματία και μελετητή, είναι πολύ περιορισμένος. Χρειάζεται έγκυρη και πολύτιμη πληροφόρηση που θα μπορεί άμεσα να τη χρησιμοποιήσει. Σε αυτό προσπαθούμε να συμβάλλουμε στο μέτρο του δυνατού.
Ίσως δεν είστε 100% σίγουρος τι σημαίνει επιχειρηματικό σύστημα ή ακόμα και από πού να ξεκινήσετε για να το εξετάσετε. Ή ίσως γνωρίζετε ήδη πολλά για αυτό, αλλά θα σας ενδιέφεραν απλώς μερικές συμβουλές ή ιδέες από άλλους που έχουν παρόμοια εμπειρία. Εάν επίσης θέλετε να εμβαθύνετε στα σχετικά θέματα οι παρούσες σημειώσεις ίσως σας βοηθήσουν να κάνετε μια αρχή. Είναι γραμμένες με τη μορφή υπενθυμίσεων που αφήνουν κάποια διακριτική ευχέρεια και ευελιξία στην ερμηνεία, την εφαρμογή ή τη χρήση τους. Δίνουν μια επισκόπηση του πώς να εκτελέσετε μια εργασία ή / και ένα πλαίσιο για να ενεργήσετε σε μια δεδομένη κατάσταση. Πιστεύουμε ότι ακριβώς αυτό χρειάζεστε, επειδή αντιπροσωπεύετε διαφορετικές επιχειρηματικές οντότητες με διαφορετικές δυνατότητες και ανόμοιους στόχους.
Υποδεικνύουν πώς να λάβετε πιο λεπτομερείς πληροφορίες, όταν θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο. Ειδικά στη τρέχουσα πραγματικότητα, όπου η διαχείριση ενός οργανισμού με πολλά υποσυστήματα, όπως είναι η σύγχρονη επιχείρηση πραγματοποιείται εντός ενός περιβάλλοντος με πολλές επιδράσεις διαφορετικών παραγόντων και σημαντικές διαφορές στις εμπλεκόμενες αρχές, ενδιαφερόμενους παίκτες, προδιαγραφές και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται.
Οι παρούσες σημειώσεις απευθύνονται σε δυνητικούς ή / και πραγματικούς επιχειρηματίες που έχουν ένα νέο όραμα πριν αρχίσουν να σκέφτονται το Business Plan, επίσης σε Start Uppers αλλά και σε επιχειρηματίες που θέλουν να «φρεσκάρουν» τις γνώσεις τους για τα σχετικά θέματα. Επιπλέον σε φοιτητές του τελευταίου έτους οικονομικών και management πριν βγουν στην αγορά εργασίας. Αλλά και σε στελέχη ΔΕΚΟ και συμβούλους management, που ίσως θυμηθούν με αφορμή το διάβασμα του παρόντος, τις δικές τους πολύτιμες αναμνήσεις και εμπειρίες.
2. Στα χνάρια του Ηράκλειτου
Κάθε συλλογή σαφώς διακριτών και καλώς καθορισμένων αντικειμένων που προέρχονται από τον χώρο της εμπειρίας (υλικά αντικείμενα) ή των διανοημάτων (άυλες έννοιες ή κοινωνικοοικονομικές κατηγορίες), τα οποία θεωρούνται ως μια ολότητα, αποτελεί ένα σύνολο. Κάθε σύνολο, τα στοιχεία του οποίου αποτελούν οντότητες, που έχουν το χαρακτηριστικό ότι κάθε μία από αυτές αλληλοεπιδρά ή συσχετίζεται με τουλάχιστον μίαν άλλη από το ίδιο σύνολο, αποτελεί ένα σύστημα. Μία οντότητα που δε συσχετίζεται / αλληλοεπιδρά με κανένα στοιχείο δεν αποτελεί μέρος του συστήματος. Ένα υποσύνολο των στοιχείων ενός συστήματος το οποίο είναι σύστημα από μόνο του λέγεται υποσύστημα. Ο ορισμός ενός συστήματος βασίζεται στο «συστηματικό», δηλαδή επαναλαμβανόμενες προσεγγίσεις που χρησιμοποιούν δεδομένα και πληροφορίες, έτσι ώστε να είναι δυνατή η γνώση και αφομοίωσή τους, η επεξεργασία τους και τελικά η βελτίωση του συστήματος.
Κάθε μια από αυτές τις επαναλαμβανόμενες προσεγγίσεις έχει έναν μέσο χρόνο κύκλου λειτουργίας / «ζωής», ένα κόστος και έναν βαθμό μετρήσιμης τελικής αποτελεσματικότητας. Για να μειώσετε το κόστος μπορείτε να μειώσετε το χρόνο του κύκλου εξαλείφοντας δραστηριότητες χωρίς προστιθέμενη αξία. Αντίστοιχα, μπορείτε να βελτιώσετε τις δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας, ώστε να παρέχουν ακόμη μεγαλύτερη αξία.
Όταν πρόκειται για βελτίωση της απόδοσης, μιλάμε για ένα από δύο πράγματα - αλλαγή συστημάτων ή αλλαγή συμπεριφοράς. Η συνήθης προσέγγισή μας είναι να ζητάμε από τους ανθρώπους να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, παρόλο που αυτή η προσέγγιση είναι σπάνια άμεση και αποτελεσματική.
Μια πιο άμεση – και σχετικά πιο εύκολη - προσέγγιση είναι να αλλάξει το σύστημα, που με τη σειρά του θα αναγκάσει ή τουλάχιστον θα ανακατευθύνει την αλλαγή συμπεριφοράς. Τα συστήματά συνήθως μας δίνουν αυτό για το οποίο είναι σχεδιασμένα. Δεν είναι ικανά να μας δώσουν κάτι περισσότερο. Όμως δέχονται εξωγενείς και εσωτερικές επιδράσεις που τα οδηγούν σε αλλαγές. «Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ» έλεγε ο Ηράκλειτος. Αλλαγές σε θετική ή αρνητική κατεύθυνση. Ένα σύστημα όσο καλό και αποδοτικό ήταν μέχρι χθες, δεν είναι δυνατόν να παραμείνει έτσι για πάντα. Όλα τριγύρω αλλάζουν.
Απαιτείται λοιπόν συνεχής ετοιμότητα των επιχειρηματιών για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Καλούνται να διαμορφώσουν νέες στρατηγικές και νέες δραστηριότητες, που θα συμμορφώνονται με κάποιο από τους παρακάτω τρεις βασικούς τύπους στρατηγικών αλλαγών:
Αναδιοργάνωση: Όχι μόνο της δομής αλλά και του συστήματος συλλογής, ανάλυσης και αξιοποίησης πληροφοριών, της πολιτικής ανθρώπινων πόρων και της εταιρικής κουλτούρας
Επανασχεδιασμός παραγωγικών διαδικασιών: Που απαιτεί και αλλαγή επιχειρησιακών λειτουργιών
Επίτευξη καινοτομιών: Χρησιμοποιώντας τις δεξιότητες, ικανότητες και τους πόρους της επιχείρησης σας για τη δημιουργία νέων προϊόντων / υπηρεσιών / ακόμη και νέων τεχνολογιών.
Είναι όμως επιθυμητές οι αλλαγές για όλους τους άμεσα εμπλεκόμενους (διεύθυνση, μετόχους, προσωπικό, πελάτες, προμηθευτές) στο σύστημα σχέσεων της εταιρείας; Συνήθως όχι. Ποιες είναι οι αιτίες αντίστασης στις αλλαγές;
? Η ανασφάλεια που πηγάζει από την άγνοια
? Η απειλή διάλυσης της εσωτερικής ομάδας / τμήματος & των σχέσεων
? Η δυσπιστία μεταξύ ηγεσίας και προσωπικού (είναι αυτή κύρια;)
? Το οικονομικό συμφέρον (ή μήπως αυτή;)
? Η διατάραξη των «συμβολισμών» (μείωση του «φαίνεσθαι»)
? Η ταλαιπωρία των εμπλεκομένων (κατάρτιση, μετεγκατάσταση, αύξηση της εργασίας)
? Τα ταμπού και οι προκαταλήψεις