Πρόλογος
Μόνο τα τελευταία πενήντα χρόνια η επιστημονική ανάλυση αποφάσεων έχει αναδειχθεί ως σημαντικός τομέας διαχείρισης και διοίκησης. Ορισμένες κορυφαίες αρχές της θεωρίας διαχείρισης έχουν φτάσει στο σημείο να ορίσουν τη λήψη αποφάσεων ως συνώνυμες με τη διαχείριση.
Η αυξημένη έμφαση στην ανάλυση αποφάσεων είναι το αποτέλεσμα των συνολικών
επιπτώσεων των εξελίξεων στην τεχνολογία διαχείρισης, της συνεχώς αυξανόμενης πολυπλοκότητας του περιβάλλοντος και της βελτιωμένης ικανότητας των υπευθύνων λήψης αποφάσεων. Στην προσπάθεια βελτίωσης του ορθολογισμού στη λήψη αποφάσεων, δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στις τεχνικές που θα παρείχαν πιο συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον λήψης αποφάσεων και τα αποτελέσματα εναλλακτικών ενεργειών δράσης. Ως εκ τούτου, η τάση της λήψης αποφάσεων έχει αναπτυχθεί προς τις ποσοτικές και προσανατολισμένες
στον υπολογιστή προσεγγίσεις. Η ανάλυση αποφάσεων έχει γίνει μια αναλυτική διαδικασία που χρησιμοποιεί σύγχρονη επιστημονική μέθοδο και συστηματική διερεύνηση προκειμένου να βοηθήσει τον υπεύθυνο λήψης αποφάσεων να εντοπίσει τη βέλτιστη πορεία δράσης.
Η σύγχρονη τεχνολογία αποφάσεων δεν είναι εντελώς η διαισθητική προσέγγιση λήψης αποφάσεων που έχει εφαρμοστεί ευρέως στο παρελθόν και ακόμη και σήμερα. Η διαισθητική προσέγγιση βασίζεται στην εμπειρία του λήπτη αποφάσεων που έχει γίνει γνωστός για τις ικανότητες λήψης αποφάσεων. Έχει μια γενική επίγνωση της κατάστασης και έχει κάποιες προσωπικές γνώσεις για τα μελλοντικά αποτελέσματα. Με ή χωρίς επιστημονική ανάλυση αποφάσεων, ο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων ασκεί συνήθως κάποιο βαθμό προσωπικής κρίσης.
Συνεπώς, η σύγχρονη τεχνολογία αποφάσεων θα μπορούσε να εμπλουτίσει και να οξύνει την κρίση του υπευθύνου λήψης αποφάσεων.
Η διαδικασία ανάλυσης αποφάσεων έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: (1) εξέταση των οργανωτικών στόχων και των περιβαλλοντικών περιορισμών, (2) μια ρητή ανάλυση των σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών συστατικών στο μοντέλο, (3) επαληθεύσιμο αποτέλεσμα της βέλτιστης πορείας δράσης, (4) προσαρμογή της επιστημονικής μεθόδου.
Η ορθότητα ή ο ορθολογισμός της λήψης αποφάσεων μετράται από τον βαθμό οργανωτικών στόχων που επιτυγχάνονται με την απόφαση. Ως εκ τούτου, η αναγνώριση των οργανωτικών στόχων παρέχει τη βάση της ανάγκης μιας απόφασης. Η ανάλυση αποφάσεων περιορίζεται επίσης από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως κυβερνητικούς κανονισμούς, συνδικαλιστικές συμβάσεις, ευημερία του κοινού κ.λπ. Οι οργανωτικοί στόχοι γενικά καθορίζονται εντός αυτών των περιβαλλοντικών περιορισμών.
Για να βρούμε τη βέλτιστη λύση, οι σχέσεις μεταξύ σχετικών μεταβλητών πρέπει να αναλυθούν ρητά. Μια τέτοια ανάλυση επιτρέπει την επαλήθευση της ανωτερότητας της βέλτιστης λύσης σε σχέση με άλλες εναλλακτικές λύσεις. Επιπλέον, η ανάλυση των σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών παρέχει σημαντικές διαχειριστικές πληροφορίες, όπως κρυφές τιμές, σημεία ανταλλαγής, ρυθμός υποκατάστασης κ.λπ.
Η προτεινόμενη πορεία δράσης πρέπει να είναι ρητή και επαληθεύσιμη μέσω του μοντέλου. Δηλαδή, το αποτέλεσμα της απόφασης θα είναι πανομοιότυπο ανεξάρτητα από το ποιος μπορεί να είναι ο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων, εφόσον η υποκειμενική κρίση δεν περιλαμβάνεται στη διαδικασία της ανάλυσης.
Για τη μείωση της προσωπικής προκατάληψης και της υποκειμενικότητας, απαιτείται προσαρμογή της επιστημονικής προσέγγισης. Η προσαρμογή της επιστημονικής μεθόδου συνεπάγεται συστηματική ανάλυση του συστήματος αποφάσεων. Η συστηματική έρευνα επιτρέπει στον υπεύθυνο λήψης αποφάσεων να εξετάσει όλους τους σχετικούς παράγοντες που σχετίζονται με την απόφαση, έτσι ώστε η τελική πορεία δράσης να μπορεί να εντοπιστεί μεταξύ ενός συνόλου εναλλακτικών λύσεων. Η διαδικασία ανάλυσης αποφάσεων μπορεί γενικά να διατυπωθεί ως εξής:
1. Είναι ευθύνη του υπευθύνου λήψης αποφάσεων να αναγνωρίσει τις περιβαλλοντικές και οργανωτικές συνθήκες που απαιτούν τη λήψη απόφασης. Για να ληφθεί η απόφαση, οι στόχοι ή οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν πρέπει να προσδιοριστούν με σαφήνεια και πρέπει να αναλυθούν μεμονωμένες δραστηριότητες που συμβάλλουν σε αυτούς τους στόχους. Η λήψη αποφάσεων απαιτεί τον προσδιορισμό των στόχων και ο καθορισμός στόχων συνεπάγεται πάντα σχεδιασμό. Η συνάρτηση σχεδιασμού καθορίζει τι, πώς και πότε πρέπει να αναληφθεί δράση και ποιος πρέπει να εκτελέσει την εργασία.
2. Όταν οι στόχοι της απόφασης έχουν καθοριστεί, το επόμενο βήμα είναι η εξεύρεση μέσων για την επίτευξη των στόχων. Το καθήκον του διευθυντή στη διαδικασία είναι η πρόβλεψη και η αξιολόγηση των συνεπειών διαφόρων πιθανών ενεργειών δράσης. Η πρόβλεψη των μελλοντικών συνεπειών των σημερινών αποφάσεων είναι ένα δύσκολο έργο, επειδή συνήθως υπάρχει αβεβαιότητα στο περιβάλλον των αποφάσεων. Το προβλεπόμενο αποτέλεσμα κάθε πορείας δράσης πρέπει να αξιολογείται με βάση τις απαιτούμενες εισροές και τον βαθμό αβεβαιότητας που εμπλέκεται. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ανάλυση κόστους-οφέλους χρησιμοποιείται συχνά για την αξιολόγηση διαφόρων εναλλακτικών αποφάσεων. Η ανάλυση κόστους-οφέλους είναι ένα εργαλείο διαχείρισης που αξιολογεί ποσοτικά τις εναλλακτικές λύσεις συσχετίζοντας τα οφέλη με
το σχετικό κόστος. Πολλές ποσοτικές τεχνικές πρέπει να συνδυαστούν σε αυτήν τη διαδικασία. Όποιες τεχνικές χρησιμοποιούνται, είναι πάντα επιθυμητό να αναπτυχθεί ένα μοντέλο που επιτρέπει την πρόβλεψη του αποτελέσματος σε αποφάσεις ανάλογα με τη διακύμανση των εισροών. Είναι σημαντικό να σχεδιάσετε και να δημιουργήσετε πρόσθετες εναλλακτικές λύσεις όταν οι υπάρχουσες ενέργειες δεν επαρκούν. Μια σημαντική ανεπάρκεια των συμβατικών
διαδικασιών λήψης αποφάσεων που βασίζονται στην κρίση είναι η ανεπαρκής αποτίμηση των εφικτών εναλλακτικών.
3. Το τελικό στάδιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων είναι η επιλογή μεταξύ των εναλλακτικών ενεργειών που εξετάστηκαν. Αυτό το στάδιο της απόφασης απαιτεί συχνά ένα σημαντικό βαθμό κρίσης. Λόγω των ανεπαρκών τεχνικών που υπάρχουν σήμερα και των άυλων που είναι δύσκολο να μετρηθούν ποσοτικά, η ποιοτική ανάλυση του λήπτη αποφάσεων είναι γενικά ένα ουσιαστικό
μέρος της λήψης αποφάσεων.
Στα τρία βασικά στάδια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, η ποσοτική ανάλυση παίζει σημαντικό ρόλο στο δεύτερο στάδιο, όπου προσδιορίζονται και αξιολογούνται εναλλακτικές ευκαιρίες λήψης αποφάσεων. Πράγματι, αυτή η συστηματική ανάλυση εναλλακτικών ευκαιριών είναι η ουσία της επιστημονικής ανάλυσης αποφάσεων. Ωστόσο, στο πρώτο στάδιο, όπου προσδιορίζονται οι στόχοι αποφάσεων, και στο τρίτο στάδιο, όπου γίνεται η τελική επιλογή, η
ποσοτική ανάλυση παρέχει επίσης πολύτιμες πληροφορίες για να βοηθήσει τον υπεύθυνο λήψης αποφάσεων.
Η νέα τεχνολογία αποφάσεων δεν αντικαθιστά πλήρως την κρίση στη λήψη αποφάσεων. Αντ' αυτού, απαλλάσσει τον υπεύθυνο λήψης αποφάσεων από το να εμπλέκεται σε κάθε μικρό και καλά δομημένο πρόβλημα απόφασης. Ακόμη και πιο σημαντικό, οι νέες επιστήμες αποφάσεων βοηθούν την κρίση του στη λήψη αποφάσεων για σοβαρά προβλήματα πολιτικής. Η ανάλυση των αποφάσεων θα παραμείνει πάντα μια διαδικασία λήψης ορθολογικών επιλογών με τη βοήθεια της νέας επιστήμης και της τεχνολογίας, ωστόσο, η κρίση του λήπτη αποφάσεων θα συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο.
Εισαγωγή
Εννοιολογικά, είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι που ασχολούνται με την οικονομία ως ορθολογική λήψη αποφάσεων είναι απλά άτομα. Ξέρουν όχι μόνο τι θέλουν, αλλά και πώς ακριβώς θα το επιτύχουν. Ως βελτιστοποιητής, ο πρωταρχικός οικονομικός ρόλος του ανθρώπου είναι η μεγιστοποίηση των κερδών. Εάν αυτή ήταν η κατάσταση στην πραγματικότητα, δεν θα χρειαζόταν ανάλυση αποφάσεων. Πράγματι, ο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων μπορεί στην πραγματικότητα να
έχει μόνο μια ασαφή ιδέα, αν και αυτό, ποιο είναι το καλύτερο αποτέλεσμα για τον οργανισμό με παγκόσμια έννοια. Επιπλέον, είναι συχνά ανίκανος να εντοπίσει τη βέλτιστη επιλογή, είτε λόγω της έλλειψης αναλυτικής ικανότητας είτε της πολυπλοκότητας του οργανωτικού περιβάλλοντος.
Η σύγχρονη ανάλυση αποφάσεων, επομένως, γίνεται ένα χρήσιμο εργαλείο για να βοηθήσει τον προβληματικό υπεύθυνο λήψης αποφάσεων.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι υπάρχει ένας σημαντικός βαθμός ποικίλης γνώμης σχετικά με τους στόχους ενός οργανισμού. Μία μελέτη που διερεύνησε τις δομές στόχων 25 εταιρειών όπως περιγράφεται από την ανώτατη διοίκηση αποκάλυψε ένα ευρύ φάσμα πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών και ηθικών πτυχών που απεικόνιζαν μια εικόνα πολύ διαφορετική από τον οικονομικό άνθρωπο.