ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 ΓΕΝΙΚΑ
Η παραγωγή και χρήση της ενέργειας αποτελεί ένα σημαντικό δείκτη ανάπτυξης των σύγχρονων κρατών. Αν και η ενέργεια είχε συνδεθεί με τη χρήση συμβατικών καυσίμων, στις μέρες μας έχει αναπτυχθεί έντονα η ανάγκη απεξάρτησης καθώς η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση επιβάλλει την εισαγωγή και χρήση πηγών περισσότερο φιλικές για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Ειδικότερα, ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής έχει βρεθεί στο στόχαστρο γιατί αποτελεί την πλέον χρήσιμη μορφή ενέργειας και είναι αυτή που κυρίως στην Ελλάδα στηρίζεται στη χρήση ορυκτών καυσίμων. Η μέθοδος αυτή έχει αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η μόλυνση των νερών και εδαφών και η διατάραξη της βιοποικιλότητας των περιοχών που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο νομός της Φλώρινας αποτελεί ένα σημαντικό κέντρο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με αποτέλεσμα να είναι μια επιβαρημένη περιβαλλοντικά περιοχή. Αν και στην ευρύτερη περιοχή του νομού λειτουργούσε ήδη μια μονάδα παραγωγής ενέργειας (ΑΗΣ Φιλώτα) η πρόσφατη δημιουργία μιας δεύτερης (ΑΗΣ Μελίτης) σε μικρή απόσταση από την πόλη της Φλώρινας έφερε το πρόβλημα των αρνητικών επιπτώσεων πιο κοντά στους πολίτες. Ο ΑΗΣ Μελίτης κατασκευάστηκε στο Δυτικό τμήμα του Νομού Φλώρινας, ώστε να εκμεταλλευθεί ο πλούσιος φυσικός ενεργειακός πόρος της περιοχής αυτής, δηλ. τα κοιτάσματα ξυλίτη. Είναι μοντέρνος και διαφέρει σε πολλά σημεία από τους ως τώρα υπάρχοντες
στην Ελλάδα ΑΗΣ, όπως στη διαδικασία καθαρισμού και απόρριψης αποβλήτων, στη τεχνολογία, στην περιβαλλοντική φροντίδα, σε έργα βιολογικού καθαρισμού κ.α. Ωστόσο, αν και γίνεται προσπάθεια να μειωθούν οι, ούτως ή άλλως υπαρκτές, περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία του ΑΗΣ, μια συνολική και προσεκτική ματιά οφείλει να εντοπίζει τα θετικά και αρνητικά οποιουδήποτε τεχνολογικού επιτεύγματος. Είναι εντυπωσιακό ότι οι πολίτες της περιοχής καλωσόρισαν τη λειτουργία του καινούριου αυτού σταθμού με τις όποιες συνέπειες για τους ίδιους και το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για να αναγνωρίσουν και να συμμετέχουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του περιβάλλοντος και των επιπτώσεων που αυτά προκαλούν απαιτείται η ύπαρξη περιβαλλοντικής συνείδησης. Σε αυτό το πλαίσιο η διερεύνηση των αντιλήψεων των μαθητών των ΕΠΑΛ – ΕΠΑΣ έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς οι απόφοιτοι αυτών των σχολών ως μελλοντικοί πολίτες, καλούνται να μπουν άμεσα στην αγορά εργασίας, όπου κάποιοι από αυτούς θα απασχοληθούν στον τομέα της ενέργειας, των σύγχρονων τεχνολογικών εγκαταστάσεων ή ακόμα και στον τομέα της υγείας. Σε αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλλει, στα πλαίσια βέβαια των δυνατοτήτων της, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, βοηθώντας στη διαμόρφωση γνώσεων και δεξιοτήτων από τη μια μεριά αλλά και αντιλήψεων, στάσεων και αξιών από την άλλη. Ειδικότερα για την περιοχή του Ν. Φλώρινας όπου το πρόβλημα σχετίζεται άμεσα με τη καθημερινή ζωή και η περιοχή λειτουργίας του ΑΗΣ Μελίτης βρίσκεται κοντά στην πρωτεύουσα του νομού η περιβαλλοντική εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του προβλήματος, στην
δραστηριοποίηση των πολιτών, στην αναζήτηση τρόπων εξοικονόμησης της ενέργειας και, γενικότερα, στη διαμόρφωση ανθρώπων που γνωρίζουν το ενεργειακό πρόβλημα και τον τρόπο που θα το αντιμετωπίσουν. Επιπλέον, οι μαθητές θα αποτελέσουν τους αυριανούς πολίτες οι οποίοι θα πρέπει υπεύθυνα να επιδιώκουν χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση, να συνδέουν τη χρήση της με τα προβλήματα που προκαλεί η παραγωγή και η κατανάλωσή της και να φροντίζουν ώστε να λαμβάνονται τα απαραίτητα αντιρρυπαντικά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα, όταν οι πιθανότητες να εργαστούν στο συγκεκριμένο σταθμό είναι σημαντικές λόγω του καθεστώτος προσλήψεων που ισχύει και δίνει προτεραιότητα πρόσληψης στους ντόπιους κατοίκους.
Είναι, επομένως, φανερό ότι η διερεύνηση των γνώσεων και αντιλήψεων των μαθητών ΕΠΑ.Λ. για τις επιπτώσεις λειτουργίας των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος με τη χρήση στερεών καυσίμων έχει ξεχωριστή σημασία για την ευαισθητοποίησή τους σε περιβαλλοντικά θέματα. Καθώς δεν έχει πραγματοποιηθεί παρόμοια έρευνα στην περιοχή η οποία να στοχεύει στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα με τα ξεχωριστά στοιχεία που την χαρακτηρίζουν, η συμβολή της κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική και αναμένεται να δώσει σημαντικές πληροφορίες που μπορούν να αξιοποιηθούν στο χώρο της εκπαίδευσης.
1.2.ΣΚΟΠΟΣ – ΣΤΟΧΟΙ - ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνηθούν και κατ’ επέκταση να μελετηθούν οι αντιλήψεις των μαθητών του ΕΠΑ.Λ. Φλώρινας για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας του ΑΗΣ Μελίτης με απώτερο σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και να συμβάλλει στο να αποκτήσουν οι μαθητές συνειδητή αντίληψη των πεποιθήσεων τους, με σκοπό να τις αξιολογήσουν και αν χρειάζεται να τις τροποποιήσουν. Επίσης τα αποτελέσματα της έρευνας θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στην οργάνωση περιβαλλοντικών προγραμμάτων των μαθητών σε θέματα που αφορούν την παραγωγή ενέργειας με συμβατικά ορυκτά καύσιμα ή ακόμα και στον εμπλουτισμό των αναλυτικών προγραμμάτων των ΕΠΑ.Λ. με πληροφορίες και δράσεις σχετικά με το περιβάλλον και την προστασία του.
Με βάση αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω ως επιμέρους στόχοι ορίζονται:
1. Η διερεύνηση των αντιλήψεων των μαθητών ΕΠΑ.Λ. για τις τοπικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία του ΑΗΣ Μελίτης
2. Η διερεύνηση της ικανότητάς τους να συνδέουν την παραγωγή ενέργειας με τη χρήση ορυκτών καυσίμων με παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα.
3. Η διερεύνηση της πρόθεσης τους να συμμετέχουν σε δράσεις και προγράμματα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων που δημιουργούνται από τη λειτουργία μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση λιγνίτη.
4. Η διερεύνηση των πηγών ενημέρωσής τους για θέματα που αφορούν στις επιπτώσεις της λειτουργίας του ΑΗΣ Μελίτης.
Ερευνητικά ερωτήματα
α) Ποιες αντιλήψεις έχουν οι μαθητές για τις επιπτώσεις της λειτουργίας του ΑΗΣ Μελίτης τόσο στο τοπικό φυσικό περιβάλλον όσο και στην υγεία των κατοίκων της περιοχής?
β) Μπορούν οι μαθητές να συνδέσουν τη λειτουργία του ΑΗΣ Μελίτης με τη εμφάνιση παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων?
δ) Πόσο διατεθειμένοι είναι οι νέοι να συμμετέχουν σε προγράμματα και πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία του ατμοηλεκτρικού σταθμού?
γ) Από ποιες πηγές πληροφόρησης και πόσο καλά ενημερωμένοι είναι οι μαθητές για τις επιπτώσεις της λειτουργίας των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.