Το λειτουργικό σύστημα είναι το βασικότερο και πιο σύνθετο πρόγραμμα του Η/Υ. Η εταιρεία Microsoft παρουσίασε το λειτουργικό σύστημα Windows 10 (Win 10) το καλοκαίρι του 2015 και για μεγάλο χρονικό διάστημα έδωσε τη δυνατότητα στους κατόχους των προηγούμενων εκδόσεων, Windows 7 και 8, να αναβαθμίσουν δωρεάν το λειτουργικό τους σύστημα στην έκδοση 10. Το λειτουργικό σύστημα Win 10 παρουσιάστηκε με συνολικά 7 παραλλαγές: 1) Win 10 Home, 2) Win 10 Pro, 3) Win 10 Enterprise, 4) Win 10
Education, 5) Win 10 Mobile, 6) Win 10 Mobile Enterprise και 7) Win 10 IoT (Internet Of Things) Core. Αυτό το βιβλίο αναφέρεται στην έκδοση Win 10 Pro, 64 bit. Όλη η σειρά των λειτουργικών συστημάτων Windows πήρε το όνομά της από το «παράθυρο» που εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή όταν εκτελούμε ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα (αν και η ιδέα είχε εμφανισθεί αρκετά πιο πριν στα λειτουργικά συστήματα άλλης εταιρείας (Apple)). Το περιβάλλον εργασίας με παράθυρα βοηθά τους ανθρώπους με πολύ λίγη γνώση υπολογιστών, να χειρίζονται πιο εύκολα τις υπολογιστικές μηχανές, αφού μπορούν να κάνουν τα πάντα σχεδόν με το ποντίκι. Αυτή η «γραφική διασύνδεση» με τον χρήστη έφερε επανάσταση στους προσωπικούς υπολογιστές. Το περιβάλλον εργασίας στα Win 10 περιλαμβάνει τον χώρο γραφείου ή επιφάνεια εργασίας (Desktop) και τη γραμμή εργασιών (Task Bar). Ο χώρος γραφείου κρατά διάφορες εικόνες, παράθυρα ή αντικείμενα τα οποία ο χρήστης μπορεί να χειριστεί με το ποντίκι.
Κάθε παράθυρο έχει μία γραμμή τίτλου στο επάνω μέρος, στα δεξιά της οποίας υπάρχουν τα σύμβολα ελαχιστοποίησης ( _ ), μεγιστοποίησης ( ? ) και κατάργησης ( Χ ) του παραθύρου. Επίσης, μπορεί να έχει ράβδους κύλισης (οριζόντιες και κάθετες). Τα παράθυρα δεν έχουν πλέον περιθώρια γεγονός που εξοικονομεί χώρο και ομορφαίνει την εμφάνιση
τους. Τα ανοιχτά παράθυρα μπορούν να «ακινητοποιηθούν» με πολλούς νέους τρόπους(Windows Snap) στην οθόνη, όπως «ανά δύο» καταλαμβάνοντας την μισή οθόνη ή «ανά τέσσερα» καταλαμβάνοντας το ένα τέταρτο της οθόνης.
Η γραμμή εργασιών στο κάτω μέρος της οθόνης (Εικ. 1.1), περιλαμβάνει το πλήκτρο «ΕΝΑΡΞΗ» στα αριστερά, ενώ στα δεξιά δίνει σταθερά κάποιες σημαντικές πληροφορίες όπως την ώρα, την ημερομηνία, την γλώσσα επιλογής, την ρύθμιση ηχείων, το δίκτυο και τα κρυφά εικονίδια. Επίσης, τέρμα δεξιά υπάρχει πρόσβαση στην επιφάνεια εργασίας (με
κλειστά όλα τα παράθυρα) και στο «κέντρο ενεργειών» το οποίο περιλαμβάνει «Λειτουρ- γία Tablet» (Tablet Mode), Εικονικό Ιδιωτικό Δίκτυο «VPN» (Virtual Private Network), καθώς και τον Πίνακα ελέγχου (Control Panel). Επίσης υπάρχει ειδική περιοχή ειδοποιήσεων (Notifications) όπου οι ειδοποιήσεις χωρίζονται χρονολογικά. Ανάμεσα στην αριστερή και δεξιά πλευρά της γραμμής εργασιών εμφανίζονται πλήκτρα για τα προγράμματα που έχουν «καρφιτσωθεί» από τον χρήστη στην γραμμή εργασιών ή για τα προγράμματα που «τρέχουν» σε ανοιχτά παράθυρα. Στην γραμμή εργασιών τα προγράμματα που έχουν ανοιχτά παράθυρα εμφανίζονται με το εικονίδιό τους υπογραμμισμένο με μπλε γραμμή.
Το πλήκτρο «ΕΝΑΡΞΗ» βρίσκεται τέρμα αριστερά στη γραμμή εργασιών, όπως και στα Windows 7 (ενώ στα Windows 8 είχε καταργηθεί). Κάνοντας κλικ στο πλήκτρο έναρξη εμφανίζονται 3 στήλες (Εικ. 1.1):
1η ΣΤΗΛΗ (τέρμα αριστερά): με τίτλο ΕΝΑΡΞΗ, περιλαμβάνει τις εξής επιλογές:
a. Όνομα χρήστη-λογαριασμού (με δυνατότητα αλλαγής ρυθμίσεων, κλεί-
δωμα ή έξοδο).
b. Εξερεύνηση αρχείων.
c. Ρυθμίσεις.
d. Τερματισμός (ή «αναστολή λειτουργίας» ή «τερματισμός λειτουργίας» ή
«επανεκκίνηση»).
2η ΣΤΗΛΗ (ενδιάμεση): με τίτλο «Συχνότερη χρήση», περιλαμβάνει τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα προγράμματα. Επίσης περιλαμβάνει σε αλφαβητική σειρά όλα τα εγκατεστημένα προγράμματα (πρώτα με βάση το Λατινικό και μετά με
βάση το Ελληνικό αλφάβητο).
3η ΣΤΗΛΗ (δεξιά): με τίτλο «Η ζωή με μια ματιά» περιλαμβάνει κάποια από τα «πλακίδια» που υπήρχαν στα Windows 8 (καιρός, one drive κτλ.), τα οποία μπορούν να αφαιρεθούν κατά βούληση.
Ακριβώς δίπλα (δεξιά) από το κουμπί-εικονίδιο έναρξης υπάρχει βελτιωμένο εργαλείο αναζήτησης (με σύμβολο τον μεγεθυντικό φακό, Εικ. 1.1), για αναζήτηση όχι μόνο στα αρχεία του υπολογιστή αλλά και στο δίκτυο.
Δεξιά του εργαλείου αναζήτησης (Εικ. 1.1) υπάρχει ένα νέο εργαλείο με το όνομα «Προβολή Εργασιών» (Task View), με σύμβολο το διπλό ορθογώνιο. Το κλικ επάνω στο διπλό ορθογώνιο ισοδυναμεί με τον συνδυασμό πλήκτρων WIN + Tab (το «+» σημαίνει ταυτόχρονη πίεση των πλήκτρων), που στα Windows 7 οδηγούσε στην προβολή «aero». Η Προβολή Εργασιών είναι μία καταπληκτική νέα εφαρμογή των Win 10 με την οποία είναι δυνατή η κατασκευή και χρήση πολλών «εικονικών» επιφανειών εργασίας (Virtual Desktop).
Οι εικονικές επιφάνειες εργασίας είναι μία ιδέα που εφαρμόστηκε πρώτα στα λει- τουργικά συστήματα της Linux και της Apple και δίνουν τη δυνατότητα στον χρήστη να έχει ταυτόχρονα ανοιχτές πάρα πολλές εφαρμογές τις οποίες μπορεί να έχει ομαδοποιημένες σε διαφορετικές εικονικές επιφάνειες εργασίας. Παραδείγματος χάριν, σε μία εικονική
επιφάνεια θα μπορούσαν να είναι ανοιχτά τα προγράμματα Word, Excel και Power Point και σε μία άλλη το Google Earth και μία γλώσσα προγραμματισμού.