ΤΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ 1204-1432
Οι βυζαντινές πόλεις συχνά παραδίδονταν εκούσια στους Λατίνους και οι Βυζαντινοί άρχοντες συνεργάζονταν μαζί τους, καθώς η διάλυση του βυζαντινού κράτους και η αποξένωση των επαρχιών από τη βυζαντινή πρωτεύουσα συντελέστηκαν πριν από τον ερχομό των Λατίνων, φαινόμενα που οφείλονταν στη βαριά φορολογία στους κατοίκους των επαρχιών και στις καταχρήσεις κρατικών λειτουργών και φοροεισπρακτόρων. Η μόνη αντίσταση στη Νότια Ελλάδα παρατηρήθηκε στη βορειοανατολική Πελοπόννησο από τον άρχοντα του Ναυπλίου Λέοντα Σγουρό, ο οποίος ηττήθηκε σε μάχη από τους Λατίνους στις Θερμοπύλες και κατέφυγε στον Ακροκόρινθο. Μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου οι Φράγκοι προχώρησαν στη δημιουργία φέουδων στις περιοχές που κατέλαβαν και οι Βυζαντινοί, με εξαίρεση την Πελοπόννησο, αποκλείστηκαν από τις διοικητικές θέσεις. Επιγαμίες όμως υπήρχαν μεταξύ Φράγκων και Βυζαντινών, κυρίως στα κατώτερα λαϊκά στρώματα (εξελληνισμένος Φράγκος έγραψε το 14ο αιώνα το Χρονικόν του Μορέως).
Αν και η Πελοπόννησος, με εξαίρεση τις κτήσεις του Λέοντα Σγουρού, είχε αποδοθεί στη Βενετία, στην πράξη ο Φράγκος Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος έφτασε στη Μεθώνη και μαζί με τον Γουλιέλμο de Champlitte κατέκτησαν εύκολα τη δυτική Πελοπόννησο (περιοχή Ανδραβίδας) και νίκησαν τους Βυζαντινούς στον ελαιώνα Κούντουρα (βορειοανατολική Μεσσηνία). Μετά το 1208 όταν ο Γουλιέλμος de Champlitte επέστρεψε στη Βουργουνδία, στην Πελοπόννησο παρέμεινε ο Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος και οι κτήσεις του ονομάστηκαν Principatus Achaie (ηγεμονία-πριγκιπάτο της Αχαΐας). Επειδή όμως τα εδάφη του τα διεκδικούσε και η Βενετία, αν και η κατάκτησή τους είχε την έγκριση του Βονιφάτιου Μομφερρατικού, ο Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος συμμάχησε με τον Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Ερρίκο και του αποδόθηκε ο τίτλος senescallus, ενώ με τη συνθήκη της Σαπιέντζας το 1209 η Βενετία του παραχώρησε ως φέουδα τα εδάφη του Μοριά, εκτός από την Κορώνη και τη Μεθώνη. Στην Πελοπόννησο οι Φράγκοι οχύρωσαν παλιά (Ακροκόρινθος, Πάτρα, Άργος) και έχτισαν και νέα (Μυστράς, Γεράκι, Κλαρέντσα) κάστρα.
Στον δευτερότοκο γιο του Γοδεφρείδου, Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο, παραδόθηκε το 1248 η Μονεμβασία μετά από τριετή πολιορκία και έτσι ολοκληρώθηκε η φραγκική κατάκτηση της Πελοποννήσου. Το 1259 όμως στη μάχη της Πελαγονίας, ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουίνος αιχμαλωτίστηκε από τους Βυζαντινούς της Νίκαιας και μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης δέχτηκε το 1262 να παραδώσει στον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο (1259-1282) τα κάστρα της Μονεμβασίας, της Μάνης, του Γερακίου και του Μυστρά για να αφεθεί ελεύθερος. Αφού λοιπόν απελευθερώθηκε ο Γουλιέλμος στράφηκε και πάλι κατά των Βυζαντινών και με τη συνθήκη του Viterbo το 1267 έθεσε την Πελοπόννησο υπό την προστασία του βασιλιά της Σικελίας Καρόλου Α΄ Ανδεγαυού, εχθρού των Βυζαντινών.
Την περίοδο των Βιλεαρδουίνων (1209-1278) ακολούθησε η κυριαρχία των Ανδεγαυών (1278-1383), των Τόκκων (ο Κάρολος Tocco παραχώρησε ως προίκα την Κλαρέντσα στον δεσπότη Κωνσταντίνο Παλαιολόγο) και των Zaccaria (ο Centurione Zaccaria παραχώρησε ως προίκα τα εδάφη του στον δεσπότη Θωμά Παλαιολόγο). Το 1432 η Πελοπόννησος ήταν πάλι στην κυριαρχία των Βυζαντινών, καθώς είχε καταλυθεί η Φραγκοκρατία.
Ηγεμόνες του Πριγκιπάτου της Αχαΐας 1204-1432
1204/5-1209 Γουλιέλμος Α΄ de Champlitte
1209-1218 Γοδεφρείδος Α΄ Βιλεαρδουίνος
1218-1245 Γοδεφρείδος Β΄ Βιλεαρδουίνος
1246-1278 Γουλιέλμος Β΄ Βιλεαρδουίνος
1278-1285 Κάρολος Α΄ Ανδεγαυός
1285-1289 Κάρολος Β΄ Ανδεγαυός
1289-1307 Ισαβέλλα Βιλεαρδουίνη
1307-1313 Φίλιππος Α΄ Τάραντα
1313-1318 Ματθίλδη Αννονική-Λουδοβίκος Βουργουνδίας
1318-1333 Ιωάννης της Γραβίνας
1333-1346 Αικατερίνη Βαλουά-Ροβέρτος Τάραντα
1346-1364 Ροβέρτος Τάραντα
1364-1370 Μαρία Βουρβονική
1370-1374 Φίλιππος Β΄ Τάραντα
1374-1376 Ιωάννα Α΄ Νεάπολης
1376-1377 Όθων Μπραουνσβάιγκ
1377-1381 Κυριαρχία Ιωαννιτών ιπποτών
1381-1383 Ιάκωβος ντε Μπω
1383-1396 Μαϊώτος ντε Κοκερέλ
1396-1402 Βόρδος Αγίου Σουπερανού
1402-1432 Centurione Zaccaria
ΤΟ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ 1262-1460
Το Δεσποτάτο του Μορέως ιδρύθηκε το 1262 μετά την παραχώρηση από τον Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο στον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο των κάστρων της Μονεμβασίας, της Μάνης, του Γερακίου και του Μυστρά. Την περίοδο 1262-1349 ο Μοριάς ήταν βυζαντινή επαρχία, αλλά την περίοδο 1349-1460 τον διοικούσαν μέλη της βασιλικής οικογένειας που έφεραν τον τίτλο δεσπότης και ήταν ημιαυτόνομη περιοχή. Η Μονεμβασία αποτέλεσε την αρχική βάση των Βυζαντινών για την ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους, με πρωτεύουσα όμως το Μυστρά, που αποτέλεσε κέντρο πνευματικής και καλλιτεχνικής άνθησης, το Δεσποτάτο του Μορέως γνώρισε μεγάλη ακμή επί δεσπότη Μανουήλ Καντακουζηνού (1349-1380), ο οποίος ασχολήθηκε με την εσωτερική του οργάνωση και διατήρησε φιλικές σχέσεις με τους Φράγκους. Με τους Παλαιολόγους άρχισε η προσπάθεια απελευθέρωσης εδαφών από τους Φράγκους και ο πρώτος Παλαιολόγος δεσπότης ήταν ο Θεόδωρος Α΄, τρίτος γιος του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου, που έφτασε στην Πελοπόννησο το 1382.
Τον Θεόδωρο Α΄ διαδέχτηκε ο Θεόδωρος Β΄ Παλαιολόγος, γιος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, ο οποίος επισκέφτηκε δύο φορές την Πελοπόννησο, το 1408 και το 1415, οπότε οχύρωσε το Εξαμίλιον στον Ισθμό της Κορίνθου. Το 1423 όμως οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην Πελοπόννησο καταστρέφοντας το Εξαμίλιον και λεηλάτησαν το Μυστρά.
Τον Θεόδωρο Β΄ διαδέχτηκε το 1428 ο αδελφός του Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο οποίος κατέλαβε το 1430 την Πάτρα και αντάλλαξε με τον Θεόδωρο Β΄ τη Σηλυβρία και παράλιες πόλεις του Ευξείνου Πόντου με το Μυστρά και την περιοχή του. Στον οικονομικό τομέα οι δεσπότες του Μοριά παραχώρησαν προνόμια στη Ραγούζα και τη Φλωρεντία για να αντιμετωπίσουν την εχθρότητα της Βενετίας. Το 1444 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος τείχισε και πάλι το Εξαμίλιον, αλλά η προέλασή του στην Αττική οδήγησε τους Οθωμανούς εναντίον του και το 1446 με επιδρομή τους κατέστρεψαν πάλι τις οχυρώσεις στον Ισθμό της Κορίνθου, λεηλάτησαν την Πελοπόννησο και την κατέστησαν φόρου υποτελή. Το 1449 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στέφθηκε αυτοκράτωρ στο Μυστρά πριν αναχωρήσει για την Κωνσταντινούπολη και να αναλάβει τα καθήκοντά του.
Τότε το Δεσποτάτο του Μορέως μοιράστηκε στους δύο δεσπότες αδελφούς του Κωνσταντίνου, στον Θωμά (βορειοδυτικό τμήμα Πελοποννήσου με πρωτεύουσα την Κλαρέντσα) και τον Δημήτριο (νοτιοανατολικό τμήμα Πελοποννήσου με πρωτεύουσα το Μυστρά), οι οποίοι όμως συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Τελικά ο Μωάμεθ Β΄ κατέλαβε στις 29 Μαΐου 1460 την πρωτεύουσα του Δεσποτάτου του Μορέως, το Μυστρά, την ίδια μέρα που πριν από 7 χρόνια είχε κατακτήσει την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη. Το τελευταίο προπύργιο του Δεσποτάτου του Μορέως, το Σαλμενίκο, που το υπεράσπιζε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Γραίτζας έπεσε στα χέρια των Οθωμανών το 1461. Ο δεσπότης Θωμάς Παλαιολόγος κατέφυγε στη Δύση, ενώ στον δεσπότη Δημήτριο Παλαιολόγο που παρέδωσε το Μυστρά αποδόθηκαν από τους Οθωμανούς τα νησιά Λήμνος, Ίμβρος, Σαμοθράκη και Θάσος καθώς και η θρακική πόλη Αίνος (είχαν κατακτηθεί από αυτούς την περίοδο 1455-1456).