Υπάρχει ένα είδος ανθρώπου, που ο Πολιτισμός καλ-
λιεργεί μέσα στο Κοινωνικό Βασίλειο όπως κάνουν οι αν-
θοκόμοι στο Φυτικό βασίλειο, αναπτύσσοντας μέσα σε
θερμοκήπιο ένα υβριδικό είδος που δεν μπορεί να πολλα-
πλασιαστεί ούτε με φυτώριο ούτε με μόσχευμα. Αυτός ο
άνθρωπος είναι ένας ταμίας, αληθινό αθρωπόμορφο προ-
ϊόν, που ποτίζεται με θρησκευτικές ιδέες, συντηρείται με
τη λαιμητόμο, κλαδεύεται από τη διαφθορά και φυτρώ-
νει στο τρίτο επίπεδο πλούτου, ανάμεσα σε μια αξιόλογη
σύζυγο και ενοχλητικά παιδιά. Το πλήθος των ανθρώπων
που εργάζονται σαν ταμίες στο Παρίσι, θα είναι πάντα
ένα πρόβλημα για το φυσιολόγο. Μπόρεσε ποτέ κανείς να
καταλάβει τους όρους μιας πρότασης όπου ο γνωστός Χ
είναι ένας ταμίας; Να βρει έναν άνθρωπο που να επιβλέπει
συνεχώς το χρήμα, όπως θα έκανε μια γάτα μπροστά από
ένα ποντίκι σε κλουβί; Να βρει έναν άνθρωπο που να έχει
την ιδιότητα να κάθεται σε μια ψάθινη πολυθρόνα, σ’ ένα
μικρό δωμάτιο με κάγκελα, να μην μπορεί να βηματίσει
περισσότερο από έναν πλοίαρχο μέσα στο καράβι του για
τα επτά όγδοα της χρονιάς και για επτά έως οκτώ ώρες
κάθε μέρα; Να βρει έναν άνθρωπο, που εξαιτίας αυτού
του επαγγέλματος να μην παθαίνει αγκύλωση ούτε στα
γόνατα ούτε στις αποφύσεις της λεκάνης; Έναν άνθρω-
πο με τόσο μεγαλείο ώστε να είναι ασήμαντος; Έναν άν-
θρωπο που να σιχαίνεται το χρήμα από επιμονή να το
διαχειριστεί; Αναζητήστε αυτό το είδος σε οποιαδήποτε
Θρησκεία, σε οποιαδήποτε Ηθική, σε οποιοδήποτε σχο-
λείο, σε οποιοδήποτε Οργανισμό και προτείνετε το Παρί-
σι, αυτή την πόλη των πειρασμών, αυτό το υποκατάστημα
της Κόλασης, σαν έδαφος για να φυτευτεί αυτός ο ταμίας.
Ε, λοιπόν, οι Θρησκείες θα περνούν η μια μετά την άλλη,
τα σχολεία, οι Οργανισμοί, οι Ηθικές, όλοι οι σπουδαίοι
και ασήμαντοι ανθρώπινοι Νόμοι θα σας αντιμετωπίσουν
όπως ένας παλιός φίλος που του ζητάτε ένα χαρτονόμι-
σμα των χιλίων φράγκων. Θα πάρουν ένα περίλυπο ύφος,
θα προσποιηθούν, θα σας δείξουν τη λαιμητόμο, όπως
ο φίλος σας θα σας υποδείξει το σπίτι του τοκογλύφου,
μια από τις εκατό εισόδους του νοσοκομείου. Ωστόσο, η
ηθική φύση έχει τις ιδιοτροπίες της. Επιτρέπει την ύπαρξη
του έντιμου ανθρώπου αλλά και του ταμία. Έτσι, οι λη-
στές που παρασημοφορούμε με το όνομα του Τραπεζίτη
και που δέχονται τα χίλια σκούδα όπως ο κουρσάρος δέ-
χεται την εντολή του αρχηγού του, δείχνουν τέτοια ευλά-
βεια γι’ αυτά τα σπάνια προϊόντα που επωάζει η ηθική,
ώστε τα τοποθετούν μέσα σ’ αυτά τα σιδερένια κλουβιά
προκειμένου να τα διασώσουν, όπως κάνουν οι κυβερνή-
σεις με τα παράξενα ζώα. Αν ο ταμίας διαθέτει φαντασία,
αν ο ταμίας έχει πάθη ή αν ο πιο άψογος ταμίας αγαπά
τη γυναίκα του κι αν αυτή η γυναίκα νιώθει πλήξη, είναι
φιλόδοξη ή απλά ματαιόδοξη, ο ταμίας καταστρέφεται.
Ανατρέξτε στην ιστορία του ταμείου. Δε θα βρείτε ούτε
ένα δείγμα ταμία που να κατορθώνει να φτάσει σ’ αυτό
που αποκαλούμε “μια σταθερή θέση”. Καταλήγουν στα
κάτεργα, φεύγουν για το εξωτερικό ή φύονται σε κάποιο
δεύτερο επίπεδο πλούτου, στην οδό Σεν-Λουΐ στο Μαρέ.
Όταν οι ταμίες του Παρισιού θα αναλογιστούν την πραγ-
ματική τους αξία, αυτό το επάγγελμα θα γίνει ανεκτίμητο.
Είναι αλήθεια ότι κάποιοι άνθρωποι δε θα μπορούσαν να
είναι παρά μόνο ταμίες, όπως άλλοι έχουν μια ακατανί-
κητη τάση προς την απατεωνιά. Παράξενος πολιτισμός!
Η Κοινωνία απονέμει στην Αρετή, σαν βραβείο, εκατό
λουδοβίκεια σύνταξη για τα γεράματά της, μια θέση στο
δεύτερο επίπεδο πλούτου, ψωμί κατά βούληση, μερικά
καινούρια μαντήλια και μια γριά με τα παιδιά της. Όσο
για τη Διαφθορά, αν διαθέτει κάποια τόλμη, αν καταφέρει
να καταστρατηγήσει ένα άρθρο του Κώδικα, η Κοινωνία
νομιμοποιεί τα κλεμμένα εκατομμύρια, της απονέμει πα-
ράσημα, τη φορτώνει με τιμές και την πνίγει με εκτίμηση.
Άλλωστε η Κυβέρνηση εναρμονίζεται μ’ αυτή την εντελώς
παράλογη Κοινωνία. Η Κυβέρνηση, στρατολογεί την ευ-
φυΐα των νέων ηλικίας δεκαοχτώ έως είκοσι ετών, δίνο-
ντάς τους μια πρώιμη κλίση. Φθείρει με πρόωρη ζύμωση
τα σπουδαία πνεύματα και τα συγκαλεί προκειμένου να τα
ταξινομήσει όπως κάνουν οι κηπουροί με τους σπόρους
τους. Αναθέτει αυτή την εργασία σε ζυγιστές χαρισμάτων
που εξετάζουν τα πνεύματα όπως εξετάζουμε το χρυσάφι
στα Νομίσματα. Έπειτα, από τα πεντακόσια κεφάλια που
η ελπίδα προετοιμάζει και που ο πιο ανεπτυγμένος πλη-
θυσμός προσφέρει κάθε χρόνο, δέχεται το ένα τρίτο, τα
βάζει σε μεγάλους σάκους που αποκαλούνται “Σχολεία”
και τα σκαλίζει για τρία χρόνια. Παρόλο που αυτά τα μο-
σχεύματα συμβολίζουν τεράστια οικονομικά κεφάλαια, μ’
αυτό τον τρόπο δημιουργούνται οι ταμίες. Τους ονομάζει
πτυχιούχους, τους απασχολεί σαν στρατηγούς πυροβολι-
κού και τέλος, τους εξασφαλίζει τα υψηλότερα προνόμια
των χαμηλότερων βαθμοφόρων. Αργότερα, όταν αυτοί οι
επίλεκτοι άνδρες, οι φουσκωμένοι με μαθηματικά και πα-
ραγεμισμένοι με γνώση, φτάνουν στην ηλικία των πενήντα
ετών, σαν ανταμοιβή για τις υπηρεσίες τους, τους τοπο-
θετεί στο τρίτο επίπεδο πλούτου, μια γυναίκα με παιδιά
και όλη τη γλύκα της μετριότητας. Από ολόκληρο αυτό το
Πλήθος-Θύμα, αν ξεφύγουν πέντε ή έξι ευφυείς άνδρες
και καταφέρουν να αναριχηθούν στη κοινωνική κορυφή,
αυτό δε θα είναι θαύμα;
Αυτός είναι ο ακριβής ισολογισμός του Χαρίσματος
και της Αρετής σε σχέση με την Κυβέρνηση και την Κοι-
νωνία, σε μια εποχή που θεωρείται πως χαρακτηρίζεται
από την πρόοδο. Χωρίς αυτή την προκαταρκτική ανάλυ-
ση, μια περιπέτεια που συμβαίνει ξαφνικά στο Παρίσι θα
έμοιαζε απίθανη, ενώ μετά από αυτή την εισαγωγή, ίσως
να μπορέσει να απασχολήσει τα ανώτερα πνεύματα ώστε
να αντιληφθούν τις αληθινές πληγές του πολιτισμού μας,
που από το 1815 αντικατέστησε το πρότυπο της Τιμής με
το πρότυπο του Χρήματος.
Μια συννεφιασμένη μέρα του φθινοπώρου, κατά τις
πέντε η ώρα το απόγευμα, ο ταμίας μιας από τις πιο ισχυ-
ρές τράπεζες του Παρισιού εργαζόταν ακόμη κάτω από το
φως μιας λάμπας. Κατά τα ήθη και τα έθιμα του εμπορίου,
το ταμείο βρισκόταν στο πιο σκοτεινό και στενό σημείο
του ημιορόφου. Για να φτάσει κανείς εκεί, έπρεπε να δι-
ασχίσει ένα διάδρομο που φωτιζόταν από τις ημέρες της
ανέχειας και να περάσει έξω από γραφεία με πινακίδες στις
πόρτες, που θύμιζαν εγκαταστάσεις ιαματικών λουτρών.
Ο θυρωρός είχε ανακοινώσει φλεγματικά στις τέσσερις η
ώρα ακολουθώντας τον κανονισμό: «Το Ταμείο κλείνει».
Εκείνη τη στιγμή τα γραφεία είχαν ερημώσει, η αλληλο-
γραφία είχε διεκπεραιωθεί, οι υπάλληλοι είχαν φύγει, οι
γυναίκες των διευθυντών περίμεναν τους άνδρες τους, οι
δυο τραπεζίτες δειπνούσαν στις ερωμένες τους. Όλα ήταν
τακτοποιημένα. Ο χώρος που σφραγίζονταν τα χρηματο-
κιβώτια, βρισκόταν πίσω από το δωμάτιο με τα κάγκε-
λα του ταμία, ο οποίος εκείνη την ώρα έκανε τον έλεγχο
του ταμείου. Η ανοιχτή πρόσοψη του ταμείου άφηνε να
φανεί μια πόρτα από σφυρήλατο σίδερο, που χάρη στις
νέες ανακαλύψεις της κλειθροποιείας, ήταν τόσο βαριά
ώστε γινόταν αδιάρρηκτη από τους ληστές. Αυτή η πόρτα
άνοιγε μόνο από εκείνον που ήξερε να γράψει τη συνθη-
ματική λέξη, που κρυβόταν μέσα στην κλειδαριά η οποία
δεν μπορούσε να εξαγοραστεί, κάτι σαν την πραγματο-
ποίηση του “Σουσάμι άνοιξε!» από τις Χίλιες και Μία
Νύχτες. Αυτή η κλειδαριά έδινε ένα χτύπημα στο πρό-
σωπο εκείνου που, κατά τύχη, έβρισκε τη συνθηματική
λέξη αλλά αγνοούσε το “παρασύνθημα” του δράκου της
Μηχανικής. Η πόρτα αυτού του δωματίου, οι τοίχοι του
δωματίου, τα παραθυρόφυλλα του δωματίου, ολόκληρο
το δωμάτιο ήταν φτιαγμένο από φύλλα χοντρής λαμαρί-
νας που καλύπτονταν από ξύλινη επένδυση. Αυτή η πόρτα
και τα παραθυρόφυλλα ήταν κλειστά. Αν υπήρχε κάποιος
που μπορούσε να βρεθεί εκεί μακριά από τα βλέμματα
και σε απόλυτη απομόνωση, αυτός ο άνθρωπος ήταν ο
ταμίας του οίκου Νυσινζέν και Σία, στην οδό Σεν-Λαζάρ.
Έτσι, απόλυτη σιωπή κυριαρχούσε μέσα σ’ αυτή τη σιδε-
ρένια σπηλιά. Η μισοσβησμένη σόμπα ανέδινε αυτή τη
λίγη ζεστασιά που προκαλεί στο μυαλό μια ατονία και
μια αηδιαστική ανησυχία, όπως ένα όργιο την επόμενη
μέρα. Η σόμπα συμβάλλει μοναδικά στην αποβλάκωση
των θυρωρών και των υπαλλήλων. Ένα δωμάτιο με σό-
μπα είναι σαν δοκιμαστικός σωλήνας όπου διαλύονται
οι δραστήριοι άνδρες, αποδυναμώνεται η ενεργητικότητά
τους, φθείρεται η δύναμη της θέλησης. Τα Γραφεία είναι
η μεγάλη βιομηχανία των μετριοτήτων, που είναι απαραί-
τητες στην κυβέρνηση για να διατηρούν τη φεουδαρχία
του χρήματος, πάνω στο οποίο βασίζεται το σύγχρονο
κοινωνικό συμβόλαιο. Οι αναθυμιάσεις της ζέστης που
παράγεται από το συνωστισμό των ανθρώπων, δεν προ-
καλεί καθόλου τον προοδευτικό εκφυλισμό της διάνοιας.